Handen wassen, hoesten in je elleboog, social distancing, blijf in je kot!,… Deze voorzorgsmaatregelen worden ons dagelijks meegegeven maar al te vaak wordt ons psychisch welzijn vergeten. Sommige mensen kunnen hierdoor angstig en achterdochtig worden en voelen zich in deze tijden van ‘isolatie’ bijzonder eenzaam. Hoe ga je om met een persoon die, omwille van de coronacrisis, psychisch lijdt?

Flowchart (met dank aan CGG Waas en Dender)

Deze tool kan gebruikt worden als houvast bij telefonische cliëntcontacten. Bespreek met de cliënt hoe jullie het contact zo kwaliteitsvol mogelijk kunnen houden (telefonisch, via videochat, via mail...)? Bevraag hoe de cliënt omgaat met het wegvallen van de FTF (Face-To-Face) contacten en met de situatie rond het coronavirus.

In een crisis als deze voelen mensen zich kwetsbaar, ervaren de wereld als minder voorspelbaar en hebben een gevoel van controleverlies. Het hoeft geen betoog dat dit een comorbiditeit kent met bestaande pathologie. De cliënt zal hier echter zelden een hulpvraag uit distilleren. De uitzonderlijke omstandigheden vragen een iets andere aanpak.

• Kwetsbaarheid: Erken de kwetsbaarheid. Indien foute coping aanwezig is die niet te veel schade aanricht, stel die niet in vraag. Je bent immers niet in de mogelijkheid alternatieven te creëren.
• Voorspelbaarheid: Hier wordt een extra inspanning gevraagd die echter fundamenteel is: Wees zelf voorspelbaar in je aanpak. Meer nog, installeer voorspelbaarheid. Dit betekent dat je niet zegt “ik bel je nog wel eens” maar wel “ ik bel je die dag om dat uur” en doe dit dan ook. Contacteer ook de cliënten van zieke collega’s in je doelgroep. Wat zeker niet werkt is: “Je kan bellen als je het nodig vindt.”
• Controleverlies: Hier bevinden we ons op gekender terrein en kan je tools aanreiken.

Op welke manier gaat de cliënt om met het coronavirus?

• Nonchalant: de cliënt is niet bezig met zijn/haar gezondheid; maatregelen worden vermoedelijk niet gevolgd waardoor het risico op besmetting verhoogt. Geef psycho-educatie rond het virus (zie bijlage 1, bijlage 2 en bijlage 3).
• Alledaagse aandacht: de cliënt is mee met de stand van zaken en de maatregelen. Indien de cliënt weinig interesse toont in eigen gezondheid, kan de gezondheid van de omgeving een argument zijn om toch de maatregelen toe te passen.
• Oplettend: de cliënt hecht veel belang aan zijn/haar gezondheid, is hier vrij intensief mee bezig waardoor de kans groot is dat de cliënt goed geïnformeerd is en de maatregelen nauwlettend toepast. Stem af of dit effectief zo is.
• Bezorgd: de cliënt is fel bezig met de stand van zaken en zit met veel vragen/bekommernissen. Ga na welke bezorgdheden er zijn. Mogelijks kan correcte en duidelijke informatie een houvast zijn waardoor de bezorgdheid daalt (zie bijlage 1 en bijlage 2).
• Angstig: de cliënt is dermate bezig met situatie dat er nog maar weinig aandacht is voor andere zaken, dit belemmert het dagdagelijks functioneren. Ga na waar de kern van de angst zich bevindt:
  
  • Angst gebaseerd op een foute veronderstelling --> psycho-educatie (zie bijlage 1 en 2).
  • Angst die voortkomt uit maatregelen lockdown, angst voor eenzaamheid en sociale isolatie, … --> bespreken hoe de cliënt hier mee om kan gaan (zie bijlage 4).
• Ziektevrees: de cliënt heeft een allesoverheersende angst om zelf ziek te worden en ondervindt zeer veel hinder van deze gedachten. Verken welke zaken er bij de cliënt spelen en creëer ruimte voor rationalisatie (zie bijlage 1 t.e.m. 4). Bied eventueel alternatieven aan.

Bijlage 1: richtlijnen

Bijlage 2: Informatie bronnen

Bijlage 3: clienten met vrees voor besmetting of algemene angst en paniek

Nagaan waarop de angst gebaseerd is, dit kan zijn:

• Aanwezige lichamelijke verschijnselen: bv. ‘ik moet hoesten, ik heb zeker corona’, gedachten aan lichamelijke verschijnselen: bv. ‘stel je voor dat ik besmet raak en het gevoel krijg dat ik stik door luchtwegproblemen’
• Informatie van buitenaf: bv. ‘ik hoor op de radio dat…, ik zie op tv dit…’
• Gedachten aan wat je hebt meegemaakt: bv. ‘iemand die ik ken is besmet en is heel ziek geweest daarvan’ of ‘ik heb ooit in het ziekenhuis gelegen, vond dat geen fijne ervaring, en ben bang dat daar opnieuw ga belanden door corona’

Hoe ga je om met angst tijdens de coronacrisis?

• Ga op zoek naar structuur

Denk na over een nieuwe dagplanning, nieuwe agenda, nieuwe regels die passen bij deze nieuwe situatie. Dit geeft een gevoel van controle. Plan lichaamsbeweging, persoonlijke hygiëne, maaltijden, sta op hetzelfde uur op en ga ook slapen op een vast uur...

• Blijf kalm

Je eigen gemoedstoestand kan ook anderen beïnvloeden: als jij panikeert, panikeert de ander; wanneer jij rustig blijft, blijft de ander ook rustig. Probeer je gedachten af te leiden door tv te kijken, een serie, kruiswoordraadsels te maken, iemand op te bellen, te gaan wandelen... Je kan ook een zorg-momentje inlassen waarbij je mag piekeren (10-20min). Plan dit momentje niet te laat op de avond.

• Aanvaard de situatie

Aanvaard dat dit tijden zijn waarbij we stress en spanning zullen ervaren die je niet altijd zal kunnen wegwerken. Stel jezelf ook gerust dat je er goed aan doet om jezelf te isoleren, zo maak je jezelf en anderen niet ziek.

Je kan je stressbestendigheid verbeteren door ademhalingsoefeningen of yoga (YouTube en bijlage 4).

• Informeer je, maar hou het veilig

Een paar nieuwsberichten per dag volstaan. Informeer je, je mag niet negeren wat er gebeurt maar overdrijf hier niet in. Een regelmatig nieuwsbericht van een betrouwbare bron is voldoende.

• Vergeet niet te leven

Jezelf (en anderen) beschermen is belangrijk maar vergeet hierbij niet te leven. Blijf in contact met anderen, in de mate van het mogelijke, beweeg, plan een momentje voor jezelf...

Bijlage 4: clienten met vrees voor eenzaamheid/isolatie

Eenzaamheid, frustratie, angst en onzekerheid zijn gevoelens die in deze tijdens van isolatie vaak naar boven komen. De langdurige psychische gevolgen liggen 3-4 keer hoger bij mensen in quarantaine dan bij mensen die niet in quarantaine verblijven. Mensen slapen minder goed, liggen vaker wakker, te piekeren. Dit terwijl slaap heel belangrijk is voor ons psychisch welzijn.

Tips:

• In quarantaine verliezen we vaak onze routines terwijl we hier net goed aan vast moeten houden (+zie bijlage 3).
• Probeer ondanks de social distancing toch contact te houden met je netwerk. Verbondenheid is belangrijk, zeker tijdens stresserende gebeurtenissen.
• Financiële problemen kunnen een grote bron van stress zijn dus informeer tijdig over eventuele financiële tegemoetkomingen.